Tachograf — co to jest i kto musi go posiadać?

Jeśli pracujesz w branży transportowej lub prowadzisz firmę zajmującą się przewozem towarów i osób, na pewno słyszałeś o tachografach. To nie tylko kolejny wymóg prawny, ale urządzenie, które monitoruje czas pracy kierowców, zapewnia zgodność z przepisami i zwiększa bezpieczeństwo na drogach. Bez tachografu w wielu przypadkach nie można legalnie prowadzić pojazdu ciężarowego lub autobusu na terenie Unii Europejskiej.

Co to dokładnie jest tachograf? Jak działa? Kto musi go mieć? I co się stanie, jeśli go nie używasz? W tym artykule znajdziesz wszystkie najważniejsze informacje!

Czym jest tachograf?

Tachograf to urządzenie rejestrujące, które automatycznie lub półautomatycznie zapisuje czas jazdy, odpoczynku, prędkość pojazdu i inne czynności kierowcy. Jego głównym zadaniem jest monitorowanie przestrzegania przepisów dotyczących czasu pracy kierowców oraz zapobieganie przemęczeniu w transporcie drogowym.

Tachografy są obowiązkowe dla większości pojazdów ciężarowych i autobusów, a ich użytkowanie regulują przepisy Unii Europejskiej oraz konwencja AETR.

Rodzaje tachografów

Tachografy stosowane w transporcie drogowym dzielą się na analogowe, cyfrowe i inteligentne. Różnią się sposobem zapisu danych, funkcjonalnością oraz obowiązkami kierowców i przedsiębiorców związanymi z ich obsługą.

Tachografy analogowe

To starsze urządzenia, które rejestrują dane na woskowanych dyskach papierowych, zwanych wykresówkami. Każdy dzień pracy kierowcy zapisywany jest w postaci wykresu przedstawiającego czas jazdy, odpoczynku oraz prędkość pojazdu.

• Wymagają ręcznej obsługi — kierowca musi codziennie wymieniać wykresówkę i dbać o jej poprawne wypełnienie. 
• Nie przechowują danych w formie cyfrowej, co utrudnia ich analizę i archiwizację.
• Wciąż stosowane w niektórych starszych pojazdach, ale są stopniowo wycofywane na rzecz nowocześniejszych rozwiązań.

Tachografy cyfrowe

Cyfrowe tachografy to nowoczesne urządzenia, które automatycznie zapisują dane na kartach chipowych. Umożliwiają szybszy odczyt danych, większą precyzję oraz łatwiejsze przechowywanie informacji.

• Dane są zapisywane w wewnętrznej pamięci urządzenia oraz na karcie kierowcy.
• Możliwość automatycznego pobierania danych z tachografu i ich archiwizacji.
• Znacznie trudniejsze do manipulacji niż wersje analogowe.

Inteligentne tachografy drugiej generacji

Najnowocześniejsze modele tachografów, wymagane od 2023 roku dla niektórych pojazdów zgodnie z przepisami Pakietu Mobilności.

• Wbudowany GPS — automatycznie rejestruje przekraczanie granic państw UE.
• Możliwość zdalnego pobierania danych przez służby kontrolne bez konieczności zatrzymywania pojazdu.
• Lepsza ochrona przed manipulacją, m.in. poprzez zapis danych o ruchu pojazdu w czasie rzeczywistym.

Kto musi posiadać tachograf?

Obowiązek posiadania tachografu dotyczy:

• pojazdów ciężarowych o DMC powyżej 3,5 tony, które wykonują transport drogowy towarów.
• autobusów przewożących więcej niż 9 osób, jeśli są używane do przewozu komercyjnego.
• niektórych pojazdów o DMC powyżej 2,5 tony, jeśli wykonują międzynarodowe przewozy od 2026 roku.

Wyjątki od obowiązku używania tachografu mogą dotyczyć pojazdów służb publicznych, rolniczych, leśnych czy prywatnych przewozów niekomercyjnych, ale każdą sytuację warto sprawdzić w aktualnych przepisach.

Jak działa tachograf?

Tachografy to automatyczne lub półautomatyczne urządzenia rejestrujące, które zbierają dane dotyczące aktywności kierowcy. Ich działanie opiera się na kilku funkcjach.

1. Rejestrowanie czasu pracy i odpoczynku

Tachografy śledzą czas jazdy, przerwy i odpoczynek kierowcy. Zbyt długi czas prowadzenia pojazdu bez przerwy może skutkować mandatem, a nawet czasowym zakazem jazdy.

Tachograf cyfrowy:

1. Automatycznie zapisuje dane z karty kierowcy.
2. Pozwala na szybkie odczytywanie i pobieranie danych.
3. Może wymagać kalibracji co 2 lata.

Tachograf analogowy:

1. Wymaga ręcznego wprowadzania zmian aktywności kierowcy.
2. Kierowca musi codziennie wymieniać wykresówkę.
3. Nie przechowuje danych w sposób cyfrowy, co utrudnia analizę.

2. Pobieranie i przechowywanie danych

Dane z tachografu cyfrowego są zapisywane w pamięci urządzenia i na kartach kierowców. Przedsiębiorstwa transportowe są zobowiązane do:

1. Pobierania danych co najmniej raz na 28 dni z kart kierowców.
2. Archiwizowania ich przez 12 miesięcy.
3. Regularnej kontroli zgodności z przepisami dotyczącymi godzin pracy kierowców.

Pakiet Mobilności i nowe przepisy dotyczące tachografów

Pakiet Mobilności to ustawa z dnia 28 lipca 2023 r. o delegowaniu kierowców w transporcie drogowym, która weszła w życię 19 sierpnia 2023 roku. Wprowadza one nowe zasady dotyczące czasu pracy kierowców i użytkowania tachografów. Od tego czasu w niektórych przypadkach wymagane są tachografy drugiej generacji, które:

• automatycznie rejestrują przekroczenie granicy.
• monitorują czas pracy w czasie rzeczywistym.
• wysyłają dane na odległość — służby kontrolne mogą sprawdzić tachograf bez zatrzymywania pojazdu.

To oznacza, że niektóre starsze pojazdy będą musiały przejść modernizację i wymienić tachografy na nowe modele.

Jakie karty są potrzebne do tachografu?

Aby korzystać z tachografu, potrzebne są specjalne karty chipowe, które identyfikują użytkowników i przechowują ich dane.

• karta kierowcy — przechowuje dane dotyczące czasu pracy i odpoczynku konkretnego kierowcy.
• karta przedsiębiorstwa — używana przez firmy transportowe do pobierania i przechowywania danych.
• karta warsztatowa —stosowana do kalibracji tachografów i serwisowania urządzeń.
• karta kontrolna — używana przez służby kontrolne do sprawdzania zgodności z przepisami.

Co grozi za brak tachografu lub jego niewłaściwe użytkowanie?

Brak tachografu lub manipulowanie jego danymi może skutkować wysokimi mandatami, a nawet zawieszeniem działalności transportowej.

• Brak tachografu — w Polsce kara wynosi nawet 10 000 zł.
• Przekroczenie czasu pracy kierowcy — sankcje mogą sięgać kilku tysięcy złotych.
• Nieprawidłowe pobieranie danych — kary dla firm transportowych za brak archiwizacji mogą wynosić do kilkunastu tysięcy złotych.

Monitoring GPS a tachografy

Niektóre współczesne systemy monitoringu GPS, instalowane w pojeździe, pozwalają na automatyczne pobieranie danych z tachografu i ich rejestrację w systemie zarządzania flotą. Dzięki temu przedsiębiorca może:

• Śledzić czas pracy kierowców i ich odpoczynki w czasie rzeczywistym.
• Monitorować trasę przejazdu pojazdu oraz jego prędkość.
• Szybciej reagować na naruszenia przepisów, unikając kar finansowych.

Nowoczesne systemy telematyczne pozwalają na integrację tachografów z oprogramowaniem do zarządzania flotą, co znacząco upraszcza kontrolę nad transportem.

Podsumowanie — czy musisz mieć tachograf?

Musisz mieć tachograf, jeśli prowadzisz pojazd ciężarowy o DMC powyżej 3,5 tony lub autobus przewożący ponad 9 osób. Tachograf monitoruje czas pracy kierowcy, zapewnia zgodność z przepisami i zwiększa bezpieczeństwo na drogach.

Jeśli planujesz modernizację floty lub chcesz upewnić się, że Twoja firma spełnia aktualne wymagania, sprawdź, czy posiadasz odpowiedni typ tachografu i czy regularnie pobierasz dane. Pamiętaj — niewłaściwe użytkowanie tachografu może kosztować Cię więcej, niż się spodziewasz!