Jak działają systemy oddymiania grawitacyjnego i mechanicznego?

Podczas pożaru liczy się każda sekunda, dlatego warto zadbać o odpowiednie zabezpieczenia budynku. Jednym z systemów, które zwiększają szansę na bezpieczną ewakuację i ochronę konstrukcji budynku, są systemy oddymiania. Pozwalają one na skuteczne odprowadzenie dymu i ciepła, co znacząco obniża ryzyko obrażeń spowodowanych przez trujące gazy i wysokie temperatury.

W tym artykule omówimy system oddymiania grawitacyjnego oraz system oddymiania mechanicznego — jak działają, jakie są ich elementy oraz dla w jakich obiektach powinny się znaleźć.

Czym są systemy oddymiania budynków? Do czego służą

Systemy oddymiania stanowią integralną część systemów zabezpieczeń przed zagrożeniami pożarowymi. Służą do usuwania dymu oraz trujących gazów z pomieszczeń podczas pożaru, co zwiększa bezpieczeństwo osób znajdujących się w budynku oraz ułatwia pracę strażakom. Oddymianie zapobiega zadymieniu dróg ewakuacyjnych, co ma istotne znaczenie dla szybkiej i bezpiecznej ewakuacji oraz ochrony konstrukcji budynku.

Jakie są rodzaje systemów oddymiania?

Wyróżniamy dwa główne rodzaje systemów oddymiania:

• system oddymiania grawitacyjnego — Wykorzystuje naturalny ruch powietrza — gorące powietrze i dym unoszą się, a klapy dymowe oraz otwory napowietrzające umożliwiają ich odprowadzenie na zewnątrz.
• system oddymiania mechanicznego — Stosuje wentylatory, które aktywnie zasysają dym na zewnątrz, co sprawia, że jest bardziej wydajny w dużych budynkach.

Gdzie należy instalować systemy oddymiania?

Systemy oddymiania powinny być instalowane we wszelkich obiektach, gdzie istnieje ryzyko zadymienia w razie pożaru, m.in.:

• w budynkach mieszkalnych wielopiętrowych,
• obiektach użyteczności publicznej (takich jak centra handlowe),
• halach magazynowych i przemysłowych 
• oraz w budynkach wysokich i średniowysokich, które wymagają ochrony dróg ewakuacyjnych.

Systemy oddymiania w obiektach a wentylacja budynku

Choć w budynkach montowana jest wentylacja, system oddymiania jest niezależny od niej. Oba systemy mogą ze sobą współpracować w celu poprawy jakości powietrza w budynku, jednak podczas pożaru system oddymiania przejmuje funkcję usuwania dymu i ciepła.

Jakie są obowiązujące przepisy dotyczące systemów oddymiania?

Systemy oddymiania muszą spełniać określone przepisy prawne i normy techniczne, które zapewniają ich skuteczność i bezpieczeństwo użytkowania. Poniżej omawiamy najważniejsze regulacje.

1. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych budynków

To podstawowy akt prawny określający wymagania dotyczące projektowania i wyposażenia budynków w systemy oddymiania. Rozporządzenie precyzuje, w jakich obiektach instalacja systemów oddymiania jest obligatoryjna oraz jakie parametry techniczne muszą one spełniać.

2. Polskie Normy (PN)

Normy PN, w szczególności norma PN-EN 12101 dotyczy systemów kontroli dymu i ciepła. Składa się z kilku części, z których każda odnosi się do konkretnych elementów systemu oddymiania, takich jak klapy dymowe, wentylatory czy systemy sterowania.

3. Wytyczne CNBOP-PIB

Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpożarowej – Państwowy Instytut Badawczy opracowuje wytyczne dotyczące projektowania, instalacji i eksploatacji systemów oddymiania. Dokumenty te stanowią uzupełnienie przepisów prawnych i norm, dostarczając praktycznych wskazówek dla projektantów i instalatorów.

4. Przeglądy i konserwacja

Zgodnie z przepisami, systemy oddymiania muszą być regularnie kontrolowane i serwisowane. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. (Dz.U. nr 109, poz. 719) nakłada obowiązek przeprowadzania przeglądów technicznych co najmniej raz w roku lub częściej, zgodnie z zaleceniami producenta. 

Czym jest system oddymiania grawitacyjnego?

Oddymianie grawitacyjne wykorzystuje naturalny ruch gorącego powietrza, który unosi się ku górze. Dzięki temu system ten jest często stosowany w budynkach, gdzie występuje odpowiednia wysokość i przestrzeń, pozwalająca na sprawne odprowadzenie dymu bez dodatkowego wspomagania.

Elementy systemu oddymiania grawitacyjnego

Na grawitacyjny system oddymiana składają się:

• czujki dymu — uruchamiają system, gdy wykryją dym.
• centrala oddymiania — zarządza działaniem systemu i czuwa nad jego sprawnością.
• klapy oddymiające — otwierają się, aby dym i trujące gazy mogły opuścić budynek.
• otwory napowietrzające — umieszczone w dolnych częściach budynku, pozwalają na przepływ świeżego powietrza.

Jak działa system oddymiania grawitacyjnego?

W momencie wybuchu pożaru czujki dymowe automatycznie wykrywają dym i przekazują impuls do central, co uruchamia całą procedurę oddymiania. Centrala oddymiania aktywuje odpowiednie elementy systemu, takie jak klapy oddymiające i okna oddymiające. Otwory te umieszczone są w wyższych partiach budynku, co pozwala na szybkie usuwanie dymu i trujących gazów na zewnątrz. W dolnych częściach budynku znajdują się natomiast otwory napowietrzające, które umożliwiają napływ świeżego powietrza.

Zalety systemu grawitacyjnego

System oddymiania grawitacyjnego jest:

• ekonomiczny — korzysta z naturalnego ruchu powietrza.
• szybka reakcja — czujki dymowe i przyciski oddymiania umożliwiają szybkie uruchomienie systemu.

Systemy te są zalecane w budynkach wysokich, takich jak bloki mieszkalne, magazyny, hale sportowe i budynki biurowe.

Czym jest mechaniczny system oddymiania?

System oddymiania mechanicznego jest zaawansowaną alternatywą dla systemu grawitacyjnego. Dzięki wykorzystaniu wentylatorów system ten umożliwia aktywne usuwanie dymu, nawet w dużych obiektach, gdzie naturalny ciąg powietrza nie byłby wystarczający.

Elementy mechanicznego systemu oddymiania

Na mechaniczny system oddymiania w budynku składają się:

• wentylatory oddymiające — urządzenia, które aktywnie usuwają dym z pomieszczeń.
• klapy oddymiające — otwierają się automatycznie wraz z wentylatorami, umożliwiając skuteczne odprowadzenie dymu.
• czujki dymu — wykrywają dym i inicjują pracę systemu.
• centrala oddymiania — nadzoruje działanie wszystkich elementów, zapewniając ich skoordynowaną pracę.

Jak działa system oddymiania mechanicznego?

Po wykryciu dymu przez czujkę dymową lub naciśnięciu przycisku oddymiania, centrala oddymiania uruchamia wentylatory, które zasysają dym i gorące powietrze na zewnątrz. Klapy dymowe otwierają się automatycznie, co dodatkowo usprawnia proces oddymiania. W systemie tym istotną rolę odgrywają siłowniki, które sterują otwieraniem i zamykaniem okien oddymiających oraz klap.

Zalety systemu mechanicznego

Mechaniczny system oddymiania jest:

• skuteczny w dużych obiektach — idealny dla miejsc o większych powierzchniach, jak hale magazynowe i centra handlowe.
• precyzyjny — system mechaniczny umożliwia regulację intensywności oddymiania w zależności od rozwoju pożaru.
• skuteczny — gwarantuje odprowadzenie dymu nawet w warunkach niesprzyjających naturalnemu ciągowi powietrza.

System ten jest zalecany w dużych obiektach handlowych, halach przemysłowych, a także na stadionach.

Dlaczego systemy oddymiania są niezbędne w ochronie przeciwpożarowej?

Oddymianie to jeden z najważniejszych elementów systemów bezpieczeństwa pożarowego. Trujące gazy i dym powstające podczas pożaru stanowią bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi, dlatego sprawny system oddymiania pozwala na:

• bezpieczną ewakuację — oddymione drogi ewakuacyjne znacznie zwiększają szanse na bezpieczne opuszczenie budynku.
• ochronę konstrukcji budynku — szybkie odprowadzenie dymu i ciepła zmniejsza ryzyko uszkodzeń konstrukcji.
• wsparcie dla straży pożarnej — pomieszczenia pozbawione dymu ułatwiają strażakom dotarcie do źródła ognia.

Systemy oddymiania a systemy alarmu pożarowego

Systemy oddymiania i systemy alarmu pożarowego są ze sobą ściśle powiązane i razem tworzą kompleksowy system ochrony przeciwpożarowej.

System alarmu pożarowego pełni rolę wczesnego ostrzegania — czujki dymu i czujki ciepła wykrywają oznaki pożaru, a następnie wysyłają sygnał do centrali alarmowej, która uruchamia sygnalizację alarmową. Alarm pożarowy ostrzega osoby znajdujące się w budynku, dając im czas na ewakuację, a jednocześnie uruchamia dodatkowe systemy, w tym system oddymiania.

W efekcie, oba systemy – alarmowy i oddymiania – są niezbędnymi elementami ochrony przeciwpożarowej, które działają komplementarnie, zapewniając bezpieczeństwo i minimalizując ryzyko w przypadku wybuchu pożaru.

Regularne przeglądy systemów oddymiania – dlaczego są tak ważne?

Aby system oddymiania działał skutecznie, niezbędne są regularne przeglądy i konserwacja, które zapewniają jego niezawodność w sytuacjach zagrażających bezpieczeństw przebywających w budynku osób.

Zaniedbanie konserwacji może prowadzić do niesprawności elementów takich jak czujki dymowe, wentylatory czy klapy oddymiające, co w przypadku pożaru mogłoby skutkować tragicznie. Zaniedbanie konserwacji może skutkować również skutkami prawnymi dla właściciela budynku w przypadku kontroli.

Działanie systemu oddymiania — podsumowanie

Systemy oddymiania, zarówno grawitacyjne, jak i mechaniczne, są ważnym elementem ochrony przeciwpożarowej budynków. Dzięki nim możliwe jest szybkie odprowadzenie dymu i trujących gazów na zewnątrz, co ratuje życie i umożliwia bezpieczną ewakuację.

Wybór odpowiedniego systemu zależy od charakterystyki budynku, jego wielkości oraz przeznaczenia. Dbając o regularne przeglądy i konserwację, właściciele i administratorzy obiektów mogą być pewni, że ich system oddymiania będzie gotowy na każdą sytuację kryzysową.