Ochrona przeciwpożarowa — czym jest i jak działa?

Każda sekunda ma znaczenie, gdy ogień trawi budynek. Właśnie dlatego bezpieczeństwo pożarowe jest ważnym elementem zarządzania każdym obiektem – od małych przedsiębiorstw po wielkie korporacje. Zapobieganie katastrofom, ochrona życia i mienia, a także zminimalizowanie strat – to główne zadania, które realizuje współczesna ochrona przeciwpożarowa. Jak jednak zbudowany jest ten system i co każdy zarządca obiektu powinien wiedzieć o jego składnikach i funkcjonowaniu? Wyjaśniamy.

Czym jest ochrona przeciwpożarowa?

Ochrona przeciwpożarowa to zintegrowany system działań prewencyjnych i interwencyjnych, mający na celu zapobieganie powstawaniu pożarów, ich wykrywanie oraz skuteczne zwalczanie.

System ten składa się z wielu elementów – od odpowiednio zaprojektowanej architektury budynków, przez zaawansowane systemy wykrywania i alarmowania, aż po regularne szkolenia personelu. Ochrona przeciwpożarowa ma za zadanie nie tylko chronić życie i zdrowie ludzi, ale również zabezpieczać mienie przed nieodwracalnymi skutkami pożaru.

Ustawa o Ochronie przeciwpożarowej

Podstawowym aktem prawnym regulującym kwestie ochrony przeciwpożarowej jest Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Ochronie przeciwpożarowej. Ustawa ta określa zarówno obowiązki właścicieli, zarządców, użytkowników obiektów, jak i samego państwa w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa pożarowego. Wśród najważniejszych wymagań znajdują się między innymi: utrzymanie obiektów w stanie zapewniającym bezpieczeństwo pożarowe, przeprowadzanie okresowych przeglądów instalacji przeciwpożarowych, a także organizowanie szkoleń dla pracowników.

Art. 1 Rozdział 1 tej Ustawy brzmi:

Art. 1. Ochrona przeciwpożarowa polega na realizacji przedsięwzięć mających na celu ochronę życia, zdrowia, mienia lub środowiska przed pożarem, klęską żywiołową lub innym miejscowym zagrożeniem poprzez:

• zapobieganie powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia;
• zapewnianie sił i środków do zwalczania pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia oraz na rzecz ochrony ludności;
• prowadzenie działań ratowniczych przez jednostki ochrony przeciwpożarowej.    

Kolejny artykuł (art. 2) tej Ustawy dokładnie precyzuje, w jaki sposób realizowane są konkretne działania.Obejmują one zarówno:

• zapewnienie odpowiednich warunków technicznych w budynkach,
• tworzenie warunków formalno prawnych (zasad, procedur),
• czynności ratownicze w celu ochrony życia, zdrowia, mienia lub środowiska.

Inne przepisy ppoż.

Kolejnym aktem prawnym regulującym kwestie bezpieczeństwa pożarowego jest Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów. To z niego dowiemy się m.in.: kto odpowiada za ochronę ppoż., jakie czynności w zakresie bezpieczeństwa musi podejmować oraz jakie środki ochrony przeciwpożarowej należy zapewnić w obiekcie.

Kto odpowiada za ochronę ppoż.?

Zgodnie z polskimi przepisami, za ochronę przeciwpożarową odpowiadają przede wszystkim właściciele, użytkownicy lub zarządcy budynków. Są oni zobowiązani do zapewnienia, że budynek oraz znajdujące się w nim instalacje i urządzenia spełniają normy bezpieczeństwa pożarowego. Muszą również zorganizować odpowiednie szkolenia dla pracowników i użytkowników budynku w zakresie ochrony przeciwpożarowej. Odpowiadają także za przygotowanie instrukcji bezpieczeństwa pożarowego.

Instrukcja bezpieczeństwa pożarowego

Rozporządzenie MSWiA nakłada na właścicieli lub zarządców obiektów obowiązek sporządzenia instrukcji bezpieczeństwa pożarowego.  To dokument, który musi być sporządzony dla każdego obiektu użyteczności publicznej oraz większości obiektów komercyjnych i przemysłowych. Zawiera ona szczegółowe procedury postępowania w przypadku wybuchu pożaru, schematy ewakuacji oraz informacje dotyczące osób odpowiedzialnych za bezpieczeństwo pożarowe. Instrukcja ta powinna być regularnie aktualizowana i dostępna dla wszystkich pracowników oraz osób korzystających z obiektu.

Cele ochrony przeciwpożarowej 

Cele wszystkich działań zmierzających do ochrony przed pożarem to:

• ochrona życia i zdrowia ludzi,
• ochrona życia i zdrowia zwierząt,
• ochrona mienia.

Aby te cele mogły zostać spełnione, oprócz przygotowania i stosowania się do instrukcji przeciwpożarowej, konieczne jest też zapewnienie odpowiednich środków.

Środki ochrony przeciwpożarowej

Ochrona przeciwpożarowa składa się z wielu elementów, które wzajemnie się uzupełniają. Te elementy tworzą spójny system, który ma na celu minimalizowanie ryzyka pożarów oraz ich skutków. W skład tych środków wchodzą zabezpieczenia techniczne i procedury.

Rozwiązania budowlane

O zabezpieczeniach przed pożarem należy myśleć już na etapie projektowania budynku, dlatego architekci biorą pod uwagę:

• materiały ognioodporne — Stosowanie materiałów niepalnych lub trudnopalnych w konstrukcji budynków, które mogą opóźnić rozprzestrzenianie się ognia.
• ściany i drzwi przeciwpożarowe — Montaż specjalnych ścian i drzwi, które mogą wytrzymać wysoką temperaturę i izolować obszary, chroniąc drogi ewakuacyjne i inne kluczowe sekcje budynku.
• komory oddymiania — Projektowanie specjalnych kanałów lub przestrzeni, które umożliwiają bezpieczne odprowadzanie dymu i gorących gazów poza budynek.

Systemy sygnalizacji pożaru SSP

Kolejnym istotnym elementem są systemy SSP, czyli systemy sygnalizacji pożaru . To zaawansowane systemy alarmowe, które działają na zasadzie wykrywania dymu, gazów, ciepła lub innych niebezpiecznych zmian w środowisku. Alarm pożarowy umożliwia szybką reakcję na zagrożenie i inicjowanie procedur ewakuacyjnych.

Systemy i urządzenia gaśnicze

Innym ważnym elementem bezpieczeństwa pożarowego są systemy i urządzenia gaśnicze, a wśród nich m.in.:

• gaśnice ręczne — Rozmieszczone w strategicznych miejscach, umożliwiają szybkie reagowanie na lokalne źródła ognia.
• systemy sprinklerowe (tryskacze) — Automatyczne systemy, które aktywują się w przypadku wykrycia pożaru, rozpryskując wodę nad obszarami objętymi ogniem.
• systemy gaszenia gazem — Stosowane w miejscach, gdzie woda mogłaby uszkodzić cenne wyposażenie, np. w centrach danych.

Systemy oddymiana

W walce z pożarem pomagają także montowane w budynkach systemy oddymiania. Są one projektowane tak, aby skutecznie usuwać dym z budynku podczas pożaru, co ułatwia ewakuację osób, jak i działania straży pożarnej.

Szkolenia i procedury ewakuacyjne

Ważnym elementem ochrony pożarowej jest odpowiednie przygotowanie do tego, jak działać w sytuacji wybuchu ognia. Dlatego konieczne są regularne szkolenia i wyraźnie określone procedury ewakuacyjne. Dzięki temu użytkownicy budynku, zwłaszcza jego pracownicy wiedzą, jak bezpiecznie i skutecznie ewakuować się w razie pożaru. Szkolenia te obejmują ćwiczenia praktyczne, instruktaże oraz regularne przeglądy procedur.

Dlaczego ochrona przeciwpożarowa jest tak ważna?

Pożary mogą prowadzić do tragicznych konsekwencji. Odpowiednia ochrona przeciwpożarowa pozwala:

• zminimalizować ryzyko wybuchu pożaru — Dzięki zastosowaniu odpowiednich materiałów budowlanych, systemów wentylacji i instalacji elektrycznych możemy znacznie ograniczyć prawdopodobieństwo powstania ognia.
• szybko wykryć pożar — Systemy alarmowe pożarowe umożliwiają natychmiastowe wykrycie ognia, co pozwala na szybką reakcję i ewakuację osób znajdujących się w budynku.
• ułatwić ewakuację — Wyznaczone drogi ewakuacyjne, oznakowanie ewakuacyjne i regularne przeprowadzane ćwiczenia pozwalają na bezpieczne opuszczenie budynku w przypadku pożaru.
• ograniczyć rozprzestrzenianie się ognia — Systemy oddymiania, drzwi przeciwpożarowe i ściany działowe ognioodporne spowalniają rozprzestrzenianie się ognia, dając straży pożarnej więcej czasu na ugaszenie pożaru.
• ułatwić pracę straży pożarnej — Dzięki odpowiedniemu oznakowaniu, planom ewakuacyjnym i dostępności hydrantów straż pożarna może szybciej dotrzeć do miejsca zdarzenia i skutecznie ugasić pożar.

Na czym polega ochrona przeciwpożarowa w praktyce?

Ochrona przeciwpożarowa w praktyce obejmuje szereg działań technicznych, organizacyjnych i edukacyjnych, mających na celu zapobieganie pożarom oraz ograniczanie ich skutków.

Kluczowe aspekty praktycznej ochrony przeciwpożarowej to:

1. Projektowanie obiektów z uwzględnieniem bezpieczeństwa przeciwpożarowego — Obejmuje to stosowanie materiałów trudnopalnych, odpowiednie rozmieszczenie dróg ewakuacyjnych, zastosowanie barier przeciwpożarowych oraz instalowanie systemów oddymiania.
2. Instalacja i utrzymanie systemów przeciwpożarowych — Włączając tu systemy alarmowe, detektory dymu i ciepła, systemy gaśnicze (np. sprinklery) oraz specjalne systemy monitoringu pożarowego.
3. Regularne przeglądy i konserwacje — Zapewnienie, że wszystkie systemy bezpieczeństwa funkcjonują prawidłowo i są gotowe do działania w każdej sytuacji.
4. Szkolenia i ćwiczenia ewakuacyjne — Przeprowadzanie regularnych szkoleń dla pracowników i użytkowników obiektów na temat procedur bezpieczeństwa pożarowego i prawidłowych zachowań w przypadku pożaru.

Jak zapobiegać pożarom i ograniczać ich skutki?

Zapobieganie pożarom i ograniczanie ich skutków to kompleksowe zadanie, które wymaga współpracy na wielu poziomach. Stosowanie praktyk bezpiecznego użytkowania urządzeń elektrycznych, unikanie otwartego ognia w strefach ryzyka, oraz ścisłe przestrzeganie regulaminów dotyczących materiałów łatwopalnych to pierwszy z poziomów. W kolejnych możemy wyróżnić:

• szybkie wykrywanie — Używanie nowoczesnych detektorów dymu i ciepła, które mogą wykryć pożar na wczesnym etapie i uruchomić alarm. W tym miejscu istotną rolę odgrywa montowany w niektórych obiektach monitoring pożarowy.
• skuteczna reakcja — Szybka i skoordynowana reakcja zarządców obiektu i służb ratowniczych, w tym odpowiednie procedury ewakuacyjne, które są kluczowe dla ochrony życia.
• minimalizacja skutków — Użycie odpowiednich systemów gaśniczych i oddymiania, aby kontrolować i ograniczać rozprzestrzenianie się ognia oraz dymu.

Ochrona przeciwpożarowa — podsumowanie

Ochrona przeciwpożarowa to nie tylko obowiązek prawny, ale przede wszystkim inwestycja w bezpieczeństwo. Odpowiednio zaprojektowany i wdrożony system ochrony przeciwpożarowej pozwala zminimalizować ryzyko wystąpienia pożaru i zapewnić bezpieczeństwo wszystkim użytkownikom obiektu. Regularny serwis urządzeń ppoż., konserwacje i szkolenia są niezbędne, aby system był skuteczny i aby każda osoba w budynku była przygotowana na ewentualność pożaru.